ساز سازی از مهجورترین هنرهای ایرانی/ تنوع در الگوی ساز سازی، تبحر زنجانی ها

به گزارش موج رسا; هنر سازسازي يكي از مهجورترين هنرهاي ايراني محسوب می شود كه به تنهايي گستره اي است از زير شاخه هاي متنوع كه هر كدام در نوع خود با ظرافت و پيچيدگي هايي توام است، از آن جمله مي توان به ساخت تار، سه تار، عود، سنتور، كمانچه، ني، تمبك، دف و... اشاره كرد.

اين هنر ساليان متمادي به صورت خودجوش به دست هنرمندان عاشق پيشه امكان حيات يافته است.

در زنجان نيز اغلب نوازندگان سنتي سازهاي مورد علاقه خود را مي سازند و با اين اوصاف سازندگان متبحر ساز در زمينه انواع سازهاي ضربي و كوبه اي و آرشه اي در اين شهر فعاليت داشته و موفقيت هاي خوبي را هم كسب نموده اند.

در هنر ساز سازی استفاده از مصالح بوم آورد نیازهای روحی، روانی، عاطفی و از طرفی آئین ها همچنین ذوق زره بین و موشکاف ایرانی از عوامل خلق اثر هنری است.

صدای ساز، شناسنامه ذوق و ظرافت نیاکانمان در طول اعصار و قرون است. صناعت و فنون این هنر نمونه ای بی بدیل از کارکرد و زیبایی شناسی است.

هنر ساز سازی در نوع خود پیچیده است از هنرهایی چون درود گری، زرگری، معرق ، ..... و نوازندگی که آن را در جایگاه کاربردی ترین هنر ها قرار داده است.

 زمزمه برخاسته از سرانگشتان هنرمند نوازنده که جانمان را می نوازد، همه مدیون تلاش هنر مند ساز ساز است. 

*ساخت تنبک 

در قدیم بدنه تنبک را از چوب، سفال و گاه فلز می ساختند. امروزه برای ساخت آن از نئوپان و پلاستیک نیز استفاده می کنند، اما بیشتر تنبکها از چوب ساخته می شوند.

بهترین نوع چوب برای آن، چوبِ تنة کهنة درخت گردوست که به اصطلاح سازندگان ساز، «سایه خواب » شده و شیرة نباتی آن خارج شده باشد.

 اجزای تنبک عبارت اند از دوره یا دهانة بزرگ که روی آن پوست کشیده می شود، تنه، نفیر یا گلویی، کالیبر یا دهانة کوچک. تنه را گاه خاتم کاری می کنند و گاه روی تنه شیارهایی می دهند تا هنگام نوازندگی، به کمک آنها صداهای مطلوب ایجاد شود. 

  *ساخت تار و سه تار 

سه تار در گذشته سه سیم (تار) داشته و اکنون چهار سیم دارد که سیم سوم و چهارم آن نزدیک به هم قرار دارند و هم زمان نواخته می شوند و مجموعهٔ آندو رامعمولاً سیم «بم» مینامند.

 با گذشت زمان کسانی چون ابونصر فارابی، ابوعلی سینا، صفی الدین ارموی و از متأخران ابوالحسن خان صبا لزوم افزایش یک سیم دیگر به این ساز را درک کرده و سه تارهای امروزی دارای چهار سیم هستند (این سیم از نظر تاریخی سیم چهارم است ولی سیم سوم خوانده می شود).

سیم سوم سه تار به سیم مشتاق معروف است و به روایتی ازابوالحسن صبا این سیم را نخستین بار درویشی به نام مشتاق علیشاه به این ساز افزوده است.  برخی از جمله عده ای از عرفا به آن «اوتار» نیز می گویند.

استاد صدقعلي افشاري در زنجان در زمينه ساخت سازهاي سنتي تبحر دارند.

وی متولد سال 1348 در زنجان است و فعاليت هنري خود را از سال 1363 با نوازندگي تنبور آغاز كرد.

از سال 1369 ساخت سازهاي سه تار و سنتور را نزد استاد پوريا در خانه موسيقی، ساخت تار را شروع كرد. تنوع در الگو (سنتي ، پنجه قنبري، پنجه طاووسي ومهركاري شده ) از ويژگي هاي ساخت مجموعه وی است كه امروزه در سراسر كشور نزد بسياري از اساتيد وهنرجويان موسيقي مورد استفاده قرار مي گيرد.

وی در آموزشگاه موسيقي خود علاوه بر آموزش ساخت ساز، آموزش نوازندگي ساز هاي سنتي را نيز انجام مي دهند.//ن